Folklor, antropologia muzyki, muzyka filmowa

 Książka ta jest pierwszą obszerną polską publikacją poświęconą norweskiej twórczości muzycznej XIX i XX wieku. Koncentruje się wokół tej części działalności wybranych norweskich twórców — Edwarda Griega, Eivinda Grovena i Lasse Thoresena — która nawi...

Topos muzyka cygańskiego — od schyłku XVIII wieku — budzi niesłabnące zainteresowanie, podobnie jak wyjątkowym powodzeniem cieszył się od czasów renesansu mit Orfeusza. W ramach kształtowanego w piśmiennictwie i dziełach muzycznych obrazu wyidealizowanej muzyki cygańskiej, postać muzyka cygańskiego uważano za uosobienie natchnionego twórcy... 

(...) Kolekcje romskie są z reguły własnością podmiotów państwowych, ale także – choć już zdecydowanie rzadziej – znajdują się w rękach osób prywatnych. Obecnie w Polsce istnieją w zasadzie jedynie dwie znaczące kolekcje romologiczne będące własnością prywatnych kolekcjonerów: jedna z nich należy do Pawła Lechowskiego, a druga – do Andrzeja Grzymały-Kazłowskiego. Bogate zbiory, które udało im się zgromadzić, udostępniają oni przede wszystkim w Internecie, a niektóre eksponaty wypożyczają na użytek wystaw, wydawnictw naukowych, wydarzeń kulturalnych oraz na potrzeby teatru i filmu – jako rekwizyty czy elementy scenografii. Kolekcjonerzy ci stawiają sobie bowiem za cel nie tylko pomnażanie swoich zbiorów, ale także ich szerokie udostępnianie. (...)

Niniejsza publikacja poświęcona jest prezentacji muzykaliów ze współczesnych polskich zbiorów romologicznych znajdujących się w prywatnym posiadaniu – na przykładzie kolekcji Pawła Lechowskiego. Rozdział pierwszy przybliża tradycje portretowania Romów jako muzyków, a także zawiera krótką prezentację najważniejszych dzieł o tematyce romskiej znajdujących się w muzeach i galeriach całego świata. Nacisk położono również na omówienie historii powstających od drugiej połowy wieku XX polskich zbiorów romologicznych. Zaproponowano typologię muzykaliów znajdujących się w tych zbiorach. Podział ten konsekwentnie wykorzystano w rozdziale drugim, o charakterze dokumentacyjnym, w którym opisano reprezentatywne obiekty związane z muzyką (artefakty i dzieła sztuki) pochodzące z kolekcji Pawła Lechowskiego, uwzględniając także obiekty pochodzące ze zbiorów Andrzeja Grzymały-Kazłowskiego.

(ze Wstępu Autorki)

Książka Anny G. Piotrowskiej jest przedsięwzięciem jedynym w swoim rodzaju, bardzo śmiałym i ambitnym. Jest lapidarną, zwartą syntezą dotychczasowej wiedzy o muzyce filmowej, w pełni kompetentnym, dobrze sproblematyzowanym i dobrze napisanym kompendium. Wyróżniają ją walory merytoryczne, erudycja autorki, wszechstronne potraktowanie tematu.

Mówiący o uniwersalnych prawdach i wciąż aktualny Dekalog zawsze wart jest przypomnienia, a jednak nie był on dotychczas analizowany pod względem muzycznym. Podjęta w niniejszej pracy próba zrozumienia, w jaki sposób muzyka autorstwa Zbigniewa Preisnera została wykorzystana w Dekalogu (i co stanowi jej kwintesencję, jaką funkcję pełni itd.), wypełnia pewną lukę w badaniach nad spuścizną Kieślowskiego. Jest także przyczynkiem do szerszych studiów nad twórczością samego Preisnera, gdyż dorobek tego kompozytora nie doczekał się jeszcze całościowych opracowań.

Przechodząc ulicą Floriańską w Krakowie, nie sposób było ich nie zauważyć, stanowili bowiem jej charakterystyczny akcent – dosłownie i w przenośni, jako kapela grająca gdzieś na skrzyżowaniu z ulicą św. Marka. Odznaczali się wyglądem – jako Romowie, ale i zachowaniem, bo w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych, a nawet na początku dziewięćdziesiątych XX wieku wciąż stosunkowo niewielu muzyków koncertowało na ulicach. A jeśli już się pojawiali, to raczej byli to soliści lub pieśniarze akompaniujący sobie na przykład na gitarze, przygrywający popularne piosenki. Ale to właśnie tamta kapela romska, zakotwiczona na ulicy Floriańskiej, stanowiła stały punkt odniesienia dla wszystkich mieszkańców miasta, ale także dla przyjezdnych przemierzających Floriańską w drodze na Rynek Główny. Romowie z kapeli wyróżniali się tym bardziej, że ich muzyczną podporą był niewielki wzrostem, a pod koniec życia poruszający się wyłącznie na wózku inwalidzkim, ociemniały skrzypek – Stefan Dymiter. Widywany był on w Krakowie od lat siedemdziesiątych, zrazu sporadycznie, a potem coraz częściej, jak – wraz ze swoją kapelą – grywał na ulicy Floriańskiej: już to bliżej samej Bramy Floriańskiej, już to bliżej Rynku Głównego.
Czasami kapela grała na płycie Rynku, a czasami zupełnie w innych miejscach – zawsze jednak w ścisłym centrum miasta. Przechodnie różnie reagowali: niektórzy przystawali z zaciekawieniem, by przysłuchać się lepiej, inni jak najdalej omijali muzyków, odwracając wzrok i  przyspieszając kroku, zapewne by uniknąć zrzutki pieniędzy do kapelusza czy w ogóle spotkania z Romami. Może trochę się Korora „bali”, obawiając się w zasadzie konfrontacji z własnymi reakcjami i uczuciami? Bo byli też i tacy, którzy sami aktywnie szukali kontaktu z kapelą, śmiało podchodzili i zaczynali rozmawiać z muzykami, najczęściej wyrażając swój podziw dla kunsztu Stefana Dymitera. A kiedy któregoś dnia zabrakło go na zawsze, muzyka z ulicy Floriańskiej przestała wybrzmiewać.
Powoli, począwszy od pierwszych lat XXI wieku, odchodził do lamusa świat takich ulicznych kapeli romskich, i chociaż nadal pojawiają się one w przestrzeni miasta, to jednak coraz rzadziej – przegrywają z innymi formami popularnej rozrywki, dostępnymi na zawołanie w licznych krakowskich kawiarniach, barach i pubach (często serwujących muzykę już nagraną). Ale wciąż tli się jednak pamięć o pewnym niezwykłym skrzypku z Floriańskiej, a wierne grono entuzjastów i przyjaciół Stefana Dymitera stara się nieustannie przypominać o jego fenomenie,
propagując wiedzę na temat legendarnego romskiego skrzypka, twierdząc, że pamięć o nim jest po prostu „wyrazem uznania i szacunku”.

(ze Wstępu Autorki)

Do książki dołączona jest płyta z filmem pod tytułem Ławutaris, czyli skrzypek. Krakowskim szlakiem Stefana "Korora" Dymitera.

Film jest też dostępny na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=13jLuIy-rZc

Muzyka i taniec wydają się immamentnie złączone z kulturą Romów, która – od stuleci – stanowi jednocześnie jeden z głównych impulsów do przemian i rozwoju muzyki artystycznej tworzonej przez profesjonalnych i półamatorskich kompozytorów. W Europie zależność ta zarysowała się szczególnie mocno, zwłaszcza w wieku XIX. Książka opisuje fenomen popularności romskich kapel muzycznych w Europie, szczególnie środkowej, oraz ich udział w popularyzacji najważniejszych w XIX wieku tańców. Szczególną uwagę autorzy książki poświęcają czardaszowi, walcowi, polce i marszowi. W książce opublikowane są po cztery kompozycje reprezentujące każdy z tych tańców i wskazujące w swych tytułach romskie inspiracje.