Giovanni Francesco Anerio: Missa 'Pulchra es'. SSS Tom III

Giovanni Francesco Anerio (1567-1630), włoski ksiądz, organista i kompozytor. Od 1583 r. związany był ze słynnym oratorium Filippa Neriego. Prawdopodobnie pod koniec 1624 r. przybył do Warszawy na dwór Zygmunta III i objął funkcję królewskiego kapelmistrza. Niestety, znane nam polskie archiwalia milczą o jego pobycie w Warszawie. Potwierdzeniem faktu, że Giovanni Francesco Anerio pozostawał w służbie króla Zygmunta III, są dokumenty związane ze śmiercią kompozytora. Nastąpiła ona niespodziewanie w Grazu, w trakcie podróży Aneria do Włoch. Królewski kapelmistrz odbywał ją być może w celu dopilnowania druku nowych kompozycji, które miał przy sobie w momencie śmierci, a które prawdopodobnie zaginęły. Podobnie jak kilka innych kompozycji mszalnych Aneria, "Missa `Pulchra es'" należy do gatunku missa parodia. Została oparta na 5-głosowym motecie "Pulchra es" Giovanniego Pierluigi da Palestrina, wydanym w zbiorze "Motettorum quinque vocibus ex Canticis Canticorum" (1584). Szczególnie bliskie modelowi jest 4-głosowe "Crucifixus", w którym kompozytor niemalże powtórzył materiał muzyczny motetu. Utwory polichóralne królewskiego kapelmistrza, w tym i omawiana msza, ujawniają cechy właściwe rzymskim dziełom wielochórowym z przełomu XVI i XVII wieku: stosunkowo duży udział imitacji, jednakowa obsada wszystkich chórów redukująca element kontrastu rejestrów głosowych, brak samodzielnych partii dla instrumentów, choć mogły one zdwajać lub częściowo zastępować głosy wokalne. "Missa `Pulchra es'" dochowała się do naszych czasów w unikalnym manuskrypcie, przechowywanym w Archiwum Kapituły Metropolitalnej Krakowskiej na Wawelu (AKMK) pod sygnaturą Kk. I. 83. Msza została skomponowana pomi­ędzy 1625 i 1630 rokiem, prawdopodobnie dla zespołu muzyków królewskich w Warszawie. [Fragment wstępu Aleksandry Patalas]

Opr.: Aleksandra Patalas

Like other Masses composed by Anerio, the Missa "Pulchra es" is an example of the so called missa parodia. It was based on a five-voice motet Pulchra es by Giovanni Pierluigi da Palestrina, which is part of his collection Motettorum quinque vocibus ex Canticis Canti­corum (1584). The four-voice "Crucifixus" is the movement which bears closest resemblance to the model since the composer almost repeated the musical material of the motet. The royal choirmaster's polychoral pieces, including the Mass in question, evince the typical features of Roman polychoral music from the turn of the sixteenth and seventeenth centuries, i.e.: the consid­erable use of imitation, the same set of voices in all choirs, which reduced the contrast of voice registers, the lack of independent instrumental parts, although they could double or occasionally replace vocal parts. 

Ed. by Aleksandra Patalas