Jakub Gołąbek: Msze trzygłosowe (The Masses for Three Voices)

W panoramie muzycznej Krakowa II połowy XVIII wieku niezwykle ważną postacią był Jakub Gołąbek. Urodził się prawdopodobnie około 1739 roku na Śląsku, ale swoje życie związał z dawną stolicą Rzeczypospolitej.

(...)

Do naszych czasów z dorobku kompozytorskiego Jakuba Gołąbka zachowało się stosunkowo niewiele. Twórczość instrumentalną reprezentują symfonie, z których trzy wydane zostały przez Bohdana Muchenberga, oraz Parthia in C na instrumenty dęte.

(...)

Jak możemy podejrzewać, ze względu na piastowane stanowiska, główny obszar działalności kompozytora stanowiła twórczość religijna. Z relacji pośrednich wiemy o nieszporach, mszach z orkiestrą i kantatach, jednak utwory te obecnie uznaje się za zaginione. Pomijając kompozycje o wątpliwej atrybucji, znamy jedynie Offertorium Veni Sancte Spiritus (na cztery głosy wokalne, dwoje skrzypiec, dwa rogi i organy) przechowywane w Bibliotece Jagiellońskie oraz trzy- i czterogłosowe msze a cappella ze zbiorów Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej na Wawelu. Edycja sześciu z jedenastu zachowanych mszy czterogłosowych ukazała się w siódmym tomie serii Musica in Ecclesia Cathedrali Cracoviensi Audita. Nieco mniej znane są cztery msze trzygłosowe, o których milczą prace syntetyczne i hasła encyklopedyczne.

(...)

Zarówno msze trzy-, jak i czterogłosowe należą do typu sine Credo, przy czym cykle czterogłosowe obejmują wyłącznie pozostałe części stałe (Kyrie, Gloria, Sanctus, Agnus Dei), zaś te trzygłosowe zbudowane są bardziej różnorodnie i uwzględniają również wybrane części zmienne.

(...)

Msze trzygłosowe Jakuba Gołąbka zostały zapewne skomponowane dla zespołu angelistów (lub ew. rorantystów), stąd wybór obsady a cappella (tenor I, tenor II, bas) oraz ascetycznego i zwięzłego ujęcia muzycznego. Nie znajdziemy tu jednak śladów stile antico czy nawiązań do polifonii renesansu. Kompozytor operuje językiem muzycznym typowym dla II połowy XVIII wieku, a opracowania mają charakter stosunkowo prostych harmonizacji, w których głównym czynnikiem porządkującym są zasady harmoniki funkcyjnej.

(...)

Jak wskazują adnotacje we wszystkich trzech źródłach, msze trzygłosowe pozostawały w intensywnym użyciu do końca XIX wieku, a nawet pierwszych dekad XX wieku. Śpiewano je w określone dni tygodnia: pierwszą mszę w poniedziałek, drugą we wtorek, trzecią w środę, a czwartą w sobotę (zob. opis źródeł w komentarzu rewizyjnym).