Damian Stachowicz: Litaniae de Beata Maria Virgine. SSS Tom XII

Litaniae de BMV Stachowicza to utwór napisany na czterogłosowy chór (CATB) z towarzyszeniem dwojga skrzypiec, dwóch trąbek oraz basso continuo. Specyficzny nastrój tej kompozycji jest przede wszystkim efektem zastosowania spokojnej, lirycznej melodyki. W Litanii instrumenty w zasadzie ograniczają się jedynie do powtarzania motywów zaczerpniętych z partii głosów wokalnych (dotyczy to zwłaszcza fragmentów małogłosowych, gdzie powtarzają one dosłownie materiał prezentowany wcześniej w głosach wokalnych). Takie ograniczenie roli instrumentów jest tutaj świadomym wyborem, podyktowanym spokojnym, modlitewnym charakterem kompozycji, który mógłby zostać zaburzony przez zbytnie zindywidualizowanie partii instrumentalnych. Stachowicz na terenie Litanii nie unika zbytnio zakazanych przez teoretyków kontrapunktu paralelizmów. Równoległe kwinty pomiędzy głosami wokalnymi oraz instrumentalnymi pojawiają się ponad pięćdziesiąt razy, zaś równoległe oktawy pomiędzy samymi głosami wokalnymi trzydzieści. W Litanii kompozytor wykorzystuje szeroki zasób figur retoryczno-muzycznych. Tekst Litanii loretańskiej nie daje zbyt wielu okazji do stosowania zabiegów retorycznych, mimo to o. Damian skwapliwie korzysta z każdej okazji, jaką daje mu opracowywany tekst, co wskazuje, że był on bardzo dobrze obeznany z systemem figur retoryczo-muzycznych. Jednak związki słowa i muzyki sięgają w jego Litanii głębiej - nie polegają jedynie na mechanicznym stosowaniu pewnych konwencjonalnych rozwiązań, ale przenikają niemal wszystkie aspekty dzieła muzycznego, co świadczy o wielkiej dojrzałości kompozytora. Najczęstszym i najbardziej wyraźnym zabiegiem jest powtarzanie pewnych słów i wezwań, które w tekście słownym litanii repetowane nie są. Litania Stachowicza była zapewne wykonywana podczas nabożeństw maryjnych. O. Jan Buba SchP pisze, że nabożeństwa takie odbywały się w kolegium rzeszowskim w każdą sobotę, co najmniej od 1660 roku. W ich trakcie dokonywano wystawienia Najświętszego Sakramentu, czemu towarzyszył śpiew uczniów wykonujących litanię ku czci NMP. Wydaje się, że właśnie dla uświetnienia tego typu nabożeństw Stachowicz napisał swoją Litanię.

 

Opr. Marcin Konik