Giovanni Francesco Anerio: Missa Constantia. SSS Tom VIII

Giovanni Francesco Anerio (1567-1630), włoski ksiądz, organista i kompozytor. Od 1583 r. związany był ze słynnym oratorium Filippa Neriego. Prawdopodobnie pod koniec 1624 r. przybył do Warszawy na dwór Zygmunta III i objął funkcję królewskiego kapelmistrza. Niestety, znane nam polskie archiwalia milczą o jego pobycie w Warszawie. Potwierdzeniem faktu, że Giovanni Francesco Anerio pozostawał w służbie króla Zygmunta III, są dokumenty związane ze śmiercią kompozytora. Nastąpiła ona niespodziewanie w Grazu, w trakcie podróży Aneria do Włoch. Królewski kapelmistrz odbywał ją być może w celu dopilnowania druku nowych kompozycji, które miał przy sobie w momencie śmierci, a które prawdopodobnie zaginęły. W "Missa Constantia", jednym z ostatnich dzieł Giovanniego Francesca widać wyraźnie syntezę jego technik kompozytorskich. Na pierwszy plan wysuwa się technika polichóralna o typowo rzymskich cechach: trzy chóry nie są zróżnicowane pod względem barwy brzmienia - wszystkie mają ten sam go zestaw głosów CATB, poza organami nie przewidział kompozytor udziału innych instrumentów, metrum nieparzyste zastosował z umiarem (tylko czterokrotnie w przebiegu całej mszy), i to nie w typowo weneckiej formie proportio sesquialtera, lecz bardziej neutralnej - proportio tripla. Również oszczędnie, wprowadzane są małogłosy, bo tylko trzykrotnie. Znać w nich rękę autora "Teatro armonico spirituale". Rękopis "Missa Constantia" przechowywany jest w zbiorach Civico Museo Bibliografico Musicale w Bolonii pod sygnaturą R.29. [Fragment wstępu Zygmunta M. Szweykowskiego]

Opr. Zygmunt M. Szweykowski

In Missa Constantia, one of Anerio's last works, there is a clearly visible sythesis of all the techniques he used for composition. The most prominent is the polychoral technique, with its typically Roman characteristics: three choirs not differentiated in terms of tone-colour, and all with the same (CATB) set of voices, except the organ Anerio did not use other instruments. He moderately used odd metre (only four times throughout the entire mass), not in the typically Venetian proportio sesquialtera form, but in the more ne­utral propor­tio tripla. He also made an economical use of few-voiced sections, which occur just three times. The hand of the composer of the Teatro armonico spirituale may be recognised in them. These few-voiced passages ­ were selected with care, and attributed only to absolutely distinct parts of the text. This work presents the monumental nature of the Roman school, with its application of large blocks of sound - but at the same time it transcends this structure through the contrasting delicate sound of the ­ few-voiced sections. The basso parts of the sections for two and three choirs are ordered according to rules established by Nicolo Vicentino, still in 1555, albeit Anerio often ­ endeavours to apply thirds (sometimes even fifths!), which is justified on the grounds of his overall application of polyphony (not homorhythmy) for the various voices.

Ed. by Zygmunt M. Szweykowski