Jadwiga Paja-Stach: Twórczość Willema Pijpera w kontekście muzyki XX wieku

Niniejsza książka stanowi próbę zarysowania sylwetki Willema Pijpera i scharakteryzowania całokształtu jego twórczości muzycznej na tle trendów w muzyce europejskiej I połowy XX wieku. Charakterystyka muzyki Pijpera ukierunkowana została nie tyle na przedstawienie walorów i cech poszczególnych dzieł, ile na ukazanie elementów tradycyjnych i nowatorskich w kolejnych okresach twórczości kompozytora, na przedstawienie norm i indywiduacji w poszczególnych gatunkach muzycznych, ­tworzonych w ciągu ponad 30 lat jego aktywności zawodowej. Syntetyczne, ge­neralizujące sądy były wynikiem analiz ­prowadzonych kilkoma metodami, głównie metodą sonorystyczną, syntagmatyczno-paradygmatyczną i systemową. Materiałem wykorzystanym w analizach były także wypowiedzi kompozytora, nb. cytowane w wielu publikacjach, głównie w katalogu Kloppenburga i pracach doktorskich poświęconych Pijperowi. Wypowiedzi te odkrywają niektóre tajniki warsztatu kompozytora, stosowane przezeń zasady or­ganizacji materiału dźwiękowego, proces komponowania, ukazują skalę ważności problemów, z jakimi zmagał się kompozytor, dają wiedzę o poglądach autora i - generalnie - o jego postawie artystycznej. Pójście śladem myśli kompozytora nie może być jednak jedynym sposobem patrzenia na jego twórczość. Taki trop prowadziłby do analizy dokonanej przez pryzmat myśli twórcy, a więc do uwypuklenia problemów ważnych dla niego w procesie komponowania oraz do przedstawienia wyobrażenia kompozytora o jego własnych dziełach. Istotne jest natomiast także, jakie wartości i jakie szczególne cechy odkrywamy w dziele niezależnie od tego, czy znamy intencje i poglądy twórcy, czy ich nie znamy. Z tego powodu celowe jest odkrywanie zasad rządzących dziełem niezależnie od sugestii twórcy. Prowadzi ono do sformułowania sądów z punktu widzenia odbiorcy dzieła i do przedstawienia roli, jaką przypisuje on temu dziełu w historii kultury muzycznej. Przedstawione w niniejszej pracy wyniki analiz utworów Pijpera mają posłużyć za podstawę porównań jego techniki kompozytorskiej z technikami twórców jemu współczesnych. Rozważania te mają doprowadzić do odpowiedzi na pytania, w jakim stopniu Pijper czerpał z tradycji, a w jaki z aktualnych trendów artystycznych, a także, na czym polega oryginalność jego stylu muzycznego. (fragment wstępu ksiązki)