Małgorzata Sułek: Pieśni masowe Witolda Lutosławskiego w kontekście doktryny realizmu socjalistycznego

Obowiązująca w Polsce zaledwie kilka lat doktryna realizmu socjalistycznego wywarła niebagatelny wpływ na polskie życie kulturalne i twórczość początku drugiej połowy XX wieku. W ostatnich latach pojawiło się sporo prac traktujących o przejawach socrealizmu w różnych dziedzinach sztuki, jednak na gruncie historii muzyki jest to nadal terra incognita. Brak zainteresowania ze strony muzykologów tym okresem trudno wytłumaczyć, gdyż stworzono wówczas dzieła wyraźnie różniące się pod względem funkcji i formy od tych, które powstały przed 1949 i po 1955 roku. Jednym z uprawianych wówczas gatunków była pieśń masowa pisana do propagandowych tekstów poetyckich. W latach pięćdziesiątych utwory tego rodzaju tworzyli niemal wszyscy polscy kompozytorzy, również tak wybitni, jak Witold Lutosławski. Dzieła socrealistyczne nie odegrały dużej roli w dorobku twórczym Lutosławskiego z dwóch względów: po pierwsze, skomponował on tylko kilka pieśni masowych, a po drugie, nie uważał ich za prace wartościowe i traktował fakt ich napisania jako przysłowiowe "zło konieczne". Nic zatem dziwnego, że o twórczości masowej Lutosławskiego napisano dotąd niewiele. (...) Celem niniejszej pracy, oprócz analizy i próby oceny wartości artystycznej pieśni masowych Lutosławskiego, jest zebranie rozproszonych po różnych źródłach informacji, sprostowanie błędnych danych oraz ukazanie tych utworów na tle tendencji w kulturze powstałej pod wpływem realizmu socjalistycznego. Analizie poddane zostały wszystkie pieśni masowe Lutosławskiego, zarówno opublikowane nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego lub "Czytelnika", jak i pozostające w rękopisach znajdujących się w Archiwum Fundacji Paula Sachera w Bazylei. (...) Praca zawiera pięć aneksów. Pierwszy jest zestawieniem różnych propozycji datowania badanych utworów, drugi zawiera wykaz wszystkich odnalezionych przeze mnie wydań pieśni masowych Lutosławskiego. Trzeci aneks jest tabelarycznym przedstawieniem obecności "masówek" Lutosławskiego na antenie Polskiego Radia w latach 1950-1955. W aneksie czwartym zamieszczono zapis nutowy i słowa pozostającej do tej pory w rękopisie pieśni Towarzysz, zaś aneks piąty zawiera zapis Marsza czasu oraz zestawienie polskich tłumaczeń rosyjskiego tekstu. Do pracy dołączone są również bibliografia i dyskografia, zawierające wykaz wszystkich źródeł pisanych i dźwiękowych, którymi posługiwałam się formułując hipotezy i wnioski. (Ze wstępu Autorki)