Zofia Dobrzańska-Fabiańska: Spór o rolę ‘modus’ i ‘tonalité’ w sztuce kompozycji XVI i początku XVII wieku

Zagadnienia techniki dźwiękowej w polifonii XVI i początku XVII w., jej istoty i stosunku do teorii modus i harmonii oraz przemian myśli teoretycznej i muzyki przedtonalnej należą do ważnych i skomplikowanych dziedzin refleksji muzykologicznej. Toteż, choć stanowią od kilku dziesięcioleci przedmiot badań specjalistycznych, uchylają się interpretacji jednolitej, wolnej od sprzeczności. Autorzy, przyjmując różne założenia metodologiczne, wyrażali w szczególności odmienne poglądy na temat roli zasad modalnych, formułowanych przez teoretyków renesansu, w komponowaniu ówczesnych utworów wielogłosowych, a także pojmowali rozmaicie modalność polifoniczną, częstokroć porównywaną do tonalności harmonicznej.(…)

Niniejsza książka poświęcona jest charakterystyce prac wyznaczających główne koncepcje interpretacyjne techniki dźwiękowej w polifonii renesansu. Pierwszą jej część stanowi szczegółowe omówienie monografii Bernharda Meiera – Die Tonarten der klassischen Vokalpolyphonie (Utrecht 1974), która odegrała przełomową rolę w badaniach nad modalnością w polifonii XVI w. W części drugiej zaprezentowana została problematyka przedtonalnej techniki dźwiękowej i jej teorii zawarta w rozprawie habilitacyjnej Carla Dahlhausa – Untersuchungen über die Entstehung der harmonische Tonalität (Kassel 1968). (…)

W trzeciej części pracy wreszcie przedstawiona została koncepcja Harolda S. Powersa i jego zapatrywania na temat dziejów teorii modi w polifonii i przeobrażeń języka muzycznego XVI w. (…) Dopełnienie omówienia najwybitniejszych prac dotyczących teorii i języka dźwiękowego muzyki przedtonalnej stanowią komentarze i uwagi odnoszące się do literatury przedmiotu zamieszczone w przypisach.

(ze Wstępu książki)